Sanktuarium Maryjne w Gietrzwałdzie

W Sanktuarium Marki Bożej w Gietrzwałdzie na każdym kroku czuć mistyczną aurę. Panuje tu spokój, skupienie i wszechobecna modlitwa. Nie jest jednak tak, że panuje tu nastrój minorowy. Pielgrzymi są uśmiechnięci, mili i otwarci. Jest to miejsce, gdzie wiara chrześcijańska skupia się jak w soczewce. Nie tylko w atmosferze, ale i budownictwie i całej kulturze. Co więcej, miały tu miejsce objawienia, a woda płynąca z tutejszego źródełka uchodzi za uzdrawiającą. Nie bez przyczyny Gietrzwałd otrzymał miano polskiego Laurdes.

Gdzie znajduje się Gietrzwałdzkie Sanktuarium?

Gietrzwałd to licząca nieco ponad pięćset mieszkańców miejscowość leżąca bezpośrednio przy drodze ekspresowej nr. 16, prowadzącej z Olsztyna do Ostródy. Miejscowość lokowano na prawie chełmińskim 19 maja 1352 roku. I miały tu miejsca bardzo ciekawe wydarzenia związane nie tylko z religijnością, ale również historią Warmii i Mazur.

Miały tu miejsce objawienia, to właśnie w Gietrzwałdzie powstał pomysł założenia Gazety Olsztyńskiej oraz tu żył i pracował Andrzej Samulowski. Był on założycielem pierwszej księgarni na Warmii.

Oczywiście znajduje się tu również bazylika. Bazylikę i samo sanktuarium znaleźć zatem bardzo łatwo. Zadanie ułatwia strzelista wieża Bazyliki górująca nad całą miejscowością.

Historia Sanktuarium w Gietrzwałdzie

Początki były bardzo skromne, ponieważ najpierw postawiono tutaj drewnianą kapliczkę i najpewniej w tym samym czasie powstała tu pierwsza parafia. Miało to miejsce na przełomie XIV i XV wieku.

W czasie tzw. Wielkiej Wojny Polsko – Krzyżackiej w latach 1410 – 1414 wieś i kaplica zostały zniszczone. Jednak jeszcze w końcówce XV wieku postawiono jednonawowy kościół na podmurówce z kamienia. Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii został konsekrowany w roku 1500 przez biskupa Jana Wilde.

Od tego czasu kościół był wielokrotnie przebudowywano i rozbudowywano.

Przebudowy i rozbudowy kościoła

Pierwszy remont przeprowadzono pod koniec XVI wieku, kiedy budynek dostosowano do stylu renesansowego. Kolejna przebudowa odbyła się w okresie baroku. Wtedy to właśnie świątynie wyposażono w nowe ołtarze.

W roku 1790 biskup Ignacy Krasicki nadał świątyni dwa nowe tytuły: Świętego Jana Ewangelisty i Świętych Apostołów Piotra i Pawła.

Z kolei w XIX wieku ks. proboszcz Józef Jordan doprowadził do rozbudowy kościoła, wzmocnił fundamenty oraz ściany. Miało to miejsce w latach 1863-1869.

Bezpośrednio po objawieniach, które miały miejsce w roku 1877, bazylika przybrała obecny kształt. Proboszczem był wtedy ks. Augustyn Weichsel. Pod kierunkiem architekta Arnolda Guldenpfenninga powiększono kościół. Połączono część gotycką z nową, neogotycką.

W trakcie tego remontu dobudowano nawy, prezbiterium z kryptę. Przebudowano również wieżę. Drewnianą zastąpiono murowaną z cegły w stylu neogotyckim. Dzięki tej rozbudowie kościół przybrał kształt krzyża.

Sanktuarium w XX wieku

Podczas, gdy Sanktuarium Matki Bożej w Gietrzwałdzie wciąż remontowano, ogrodzenie je otaczające niszczało. Stan ten utrzymywał się do roku 1966, kiedy to rozebrano zniszczone ogrodzenie i zbudowano kamienny mur. Schody zbudowano z granitu, a obejście wokół kościoła z masy kamienno-cementowej.

Z kolei wnętrze doczekało się renowacji przed 100-leciem objawień Matki Bożej. Wyremontowano wnętrze, założono nową posadzkę, odnowiono polichromie.

Przy ścieżce do źródełka postawiono kapliczki różańcowe. Wykonał je rzeźbiarz Julian Kasprzycki z Myślenic wg. projektu Sylwestra Kwiatkowskiego z Białegostoku.

Bulla papieska

Ważnym dniem w historii kościoła był 2 luty 1970 roku. W tym dniu Papież Paweł VI wydał bullę na mocy której świątynia stawała się Bazyliką Mniejszą.

Jubileusz 100-lecia objawień

Uroczystości z okazji 100-lecia objawień odbyły się w 1977 roku. Zgromadziły one nieprzebrane tłumy pielgrzymów. Co sprawiło, że podjęto decyzję o budowie Domu Pielgrzymów. Realizację tego zadania wziął na siebie ks. Franciszek Martuszewski CRL.

Budowa trwała ponad 10 lat jednak zakończyła się sukcesem i w 1989 roku, pierwsi pielgrzymi skorzystali z Domu Pielgrzyma.

XXI wiek w Sanktuarium Matki Bożej w Gietrzwałdzie

W XXI wieku przy bazylice powstała Fundacja Przyjaciół Sanktuarium Matki Bożej Gietrzwałdzkiej. Fundacja ta w 2010 roku otworzyła Ośrodek Wypoczynkowo-Szkoleniowy z 50 miejscami noclegowymi.

W 2005 roku rozpoczął się proces beatyfikacji wizjonerki siostry Stanisławy Barbary Samulowskiej.

W 2012 roku przeprowadzono remont domu pielgrzyma, a dziś (2023) trwa remont bazyliki z wieżą.

Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Gietrzwałdzie

Architektura Kościoła

Architektura kościoła nawiązuje do wielkich styli architektonicznych. Swój finalny kształt zawdzięcza przebudowie z lat następujących bezpośrednio po objawieniach, a więc 1877 – 1882. Jednak na przestrzeni lat Bazylikę Narodzenia NMP przebudowywano wielokrotnie.

Rozbudowę przeprowadzono na bazie projektu Arnolda Guldenpfenniga w stylu późnogotyckim. A dokładnie w stylu północnoniemieckiego gotyku ceglanego.

Trzykrotnie powiększono wówczas prezbiterium, dobudowano transept z podporami. Kościół zyskał dzięki temu kształt krzyża łacińskiego w miejsce dawnego kształtu na planie prostokąta.

Dach pokrywa dachówka ceramiczna. Wzniesiono trzykondygnacyjną wieżę na planie kwadratu, nakrytą wysokim, ostrosłupowym hełmem.

Wieżę wyposażono w zegar z 1885 roku oraz trzy dzwony.

Od stron północnej oraz południowej do budynku bazyliki przylegają dwukondygnacyjne kaplice zakończone półkolistymi absydami, przykryte dachem stożkowym.

Wyposażenie wnętrza

We wnętrzu kościoła znajdują się liczne polichromie. Między innymi fragment polichromii w nieistniejącej już Kaplicy Chrzcielnej. Zachował się fragment o wielkości 130×200 cm złożony z motywu cęgowego i wici akantowej, obwiedzionych czarnym konturem, a wypełnionych kolorami: sjeny, żółci, brązów i bieli.

Najlepiej zachowaną polichromią jest polichromia neogotycka. Zachowała się w zarówno w starej jak i nowej części kościoła. Twórcą jest Justyn Bornowski, wybitny artysta diecezji warmińskiej. Oparta jest o motyw związany z objawieniami. Na stropie przedstawiono Matkę Bożą w koronie z dzieciątkiem, siedzącą na tronie ozdobionymi perłami. Postać otoczono świetlistą mandorlą. Tło wypełniono liśćmi klonu oraz wizerunkami pięciu aniołów.

Z pierwotnego wyposażenie w bazylice zachowały się gotycka rzeźba Pieta, kamienna kropielnica.

Ciekawymi obrazami są: Obraz Matki Bożej w Gietrzwałdzie, świętej Anny z Maryja i Joachimem zwany też obrazem Rodziny Maryii.

Zachowały się do dziś dwa dobrze zachowane neogotyckie ołtarze w starej części kościoła zawierające figury i obrazy. W tym figury Matki Boskiej z Dzieciątkiem i obraz Ukrzyżowania, a także figura św. Józefa i Obraz Przemienienia. Ołtarzy w kościele jest obecnie w sumie siedem z czego pięć ufundował Augustyn Wejchsel i te pięć są ołtarzami neogotyckimi.

Obraz Matki Bożej Gietrzwałdzkiej

Pierwsze wzmianki o obrazie pojawiły się już w w XVI wieku, a dokładnie w roku 1568. Na obrazie znajduje się Madonna Piastunka w srebrnej sukience, trzymająca Dzieciątko Jezus. Nad koroną Madonny dwaj aniołowie podtrzymują wstęgę z łacińskim napisem „Ave Regina Caelorum, ave Domina Angelorum” co tłumaczy się „Bądź pozdrowiona, Królowo nieba, bądź pozdrowiona, Pani Anielska.”

Obraz koronował kardynał Stefan Wyszyński w roku 1967.

Objawienia w Gietrzwałdzie

Miejsce stało się sławne po pierwszych Objawieniach Matki Bożej. Objawienia te trwały od 27 czerwca do 16 września 1877 roku.

Głównymi wizjonerkami były pochodzące z ubogich polskich rodzin trzynastoletnia Justyna Szafryńska oraz dwunastoletnia Barbara Samulowska.

Matka Boża rozmawiała z Głównymi Wizjonerkami w języku polskim. Podczas objawień na pytanie dzieci „Kto Ty jesteś?” odpowiedziała „Jestem Najświętsza Panna Maryja Niepokalanie Poczęta”. Na pytanie: „Czego żądasz Matko Boża?” odpowiedziała: „Życzę sobie, abyście codziennie odmawiali różaniec!”.

Dalej między wieloma pytaniami o zdrowie i zbawienie różnych osób, dzieci przedłożyły i takie: „Czy Kościół w Królestwie Polskim będzie oswobodzony”? „Czy osierocone parafie na południowej Warmii wkrótce otrzymają kapłanów?” – W odpowiedzi usłyszały: „Tak, jeśli ludzie gorliwie będą się modlić, wówczas Kościół nie będzie prześladowany, a osierocone parafie otrzymają kapłanów !”

Źródełko – Polskie Lourdes

Źródełko jest jednym z ciekawszych miejsc w sanktuarium. Świątynia zawdzięcza je śp. Księdzu Augustynowi Weichslowi.

Historia błogosławieństwa źródełka rozpoczyna się w sierpniu 1877 roku, a więc tuż po objawieniach. Po 70 dniach objawienia miały ustąpić. Pielgrzymi modlili się przy pustej kapliczce, oczekując na przybycie Niebieskiej Pani.

Pod klonem stało naczynie z wodą, a zgromadzone dzieci prosiły Matkę Boską o błogosławieństwo tej wody, lecz prośba nie została spełniona.

24 lipca dzieci zapytały, czy ludzie mogą przynieść wodę i trzymać ją w dłoniach podczas odmawiania różańca, aby zyskać dla niej błogosławieństwo i podawać ja potem chorym, na co Matka Boża się zgodziła.

Następnie ksiądz proboszcz poprosił dzieci, aby te zapytały Niebieską Panią o błogosławieństwa źródła oddalonego o kilkaset metrów. Matka Boża jednak odwlekła to odpowiadając „później”.

8 września Matka Boża wyznaczyła jako dzień błogosławieństwa źródełka, przekazała tę wiadomość za pośrednictwem Elżbiety Bilitewskiej. Tego dnia, udano się do źródełka a wizjonerki zeznały, że widziały jak podczas śpiewu Matka Boża pobłogosławiła źródło i zebranych prawą ręką, jak czynią kapłani podczas mszy świętej.

Projekt altany zawdzięczamy J. Osterowi z Olsztyna. A figury w niej znajdujące oparte są o relację wizjonerek. Wykonawcami metalowej altany byli dwaj miejscowi rzemieślnicy: J. Lorkowski i A. Pakmor.

Nabożeństwa w Bazylice i informacje ogólne

Obecnie Sanktuarium zarządzane jest przez księży zakonu kanoników regularnych laterańskich.

W Bazylice odbywają msze święte: msza św. Zbiorowa, msza św. gregoriańska, msza św. wieczysta. Istnieje również możliwość zamówienia mszy św. indywidualnej. Jednak terminy są bardzo odległe.

Msza zbiorowa odbywa się codziennie o godzinie 18:00

Msze święte Wieczyste odprawiane są dwanaście razy do roku, w tym jedna odprawiana jest 8 września.