Wysoka Brama w Olsztynie

Wśród licznych atrakcji Olsztyna, Wysoka Brama zdecydowanie się wyróżnia. To jeden z kluczowych punktów miasta, który przypomina nam o jego bogatej historii. Kiedyś była częścią miejskich murów obronnych, a obecnie jest ważnym kawałkiem architektury Olsztyna. Zachęca zarówno mieszkańców, jak i turystów do odkrywania historii miasta. Wysoka Brama w Olsztynie to przejście między starym a nowym, z jednej strony napotykamy na współczesną architekturę, a z drugiej ukazują się nam uliczki starego miasta.

Historia Wysokiej Bramy w Olsztynie

Powstanie i funkcje obronne

Wysoka Brama, nazywana również Bramą Górną, to jedyna zachowana brama w średniowiecznych murach obronnych Olsztyna. Została wzniesiona pod koniec XIV wieku. Jej budowa związana była z rozszerzeniem granic miasta, które rozpoczęto w 1378 roku. Przez wieki pełniła kluczowe funkcje obronne, osłaniając miasto od strony północnej. Brama była wyposażona w solidne wrota i bronę, a dojście do niej umożliwiał drewniany most przez fosę. Dodatkowo, służyła jako punkt kontrolny dla przybywających do miasta, co miało istotne znaczenie celne.

Przekształcenia i modernizacje

Przez lata Wysoka Brama wielokrotnie przechodziła modernizacje, które zmieniały jej pierwotne funkcje. W 1788 roku została przekształcona w zbrojownię szwadronu dragonów, a w 1858 roku, podczas remontu prowadzonego przez pruskiego ministra ochrony zabytków Ferdynanda von Quasta, przebudowano ją na więzienie. Zmieniono wtedy zwieńczenie wieży, dodając szczyty sterczynowe. W 1880 roku dołączono stylizowaną klatkę schodową, a w 1895 roku przebito przejście dla pieszych.

Brama Górna – rola w różnych okresach

W XIX wieku, po zakończeniu funkcji obronnych i więziennych, Wysoka Brama pełniła różnorodne role społeczne i kulturalne. Była siedzibą posterunku policji, biura meldunkowego, a także miejscem kwaterunkowym. W okresie międzywojennym przez bramę kursowały tramwaje, co świadczy o jej adaptacji do nowoczesnych potrzeb miasta. Po II wojnie światowej obiekt przejął PTTK, a w 2003 roku przeszła kolejny remont, podczas którego dodano wizerunek Matki Bożej Królowej Pokoju, dzieło wykonane techniką szklanej mozaiki.

Wojciech Kętrzyński

Historia Wysokiej Bramy jest ściśle związana z ważnymi postaciami i wydarzeniami, które miały miejsce w Olsztynie. Wojciech Kętrzyński, znany działacz na rzecz sprawy polskiej, był tu więziony w 1863 roku za organizowanie pomocy dla Powstania Styczniowego. Jego wizerunek widnieje na bramie.

Cechy architektoniczne Bramy Górnej

Brama została zbudowana w XIV wieku i jest przykładem masywnej, czterokondygnacyjnej konstrukcji na planie prostokąta. Brama ma 23 metry wysokości z czego pierwotne gotyckie mury sięgają do 18,6 metra.

Jej fundamenty, odkryte przez archeologów w 2012 roku, świadczą o solidności i trwałości użytych materiałów. Struktura ta była wzmocniona rondelą, czyli fragmentem umocnień wznoszonych na planie kolistym, co było typowe dla średniowiecznych budowli obronnych. Dodatkowo, Brama posiada dwuspadowy dach i charakterystyczne szczyty schodkowe, które dodają jej monumentalności.

Znaczące elementy budowli

Na uwagę zasługuje również niższa, czterokondygnacyjna przybudówka od strony wschodniej, kryta odrębnym dachem dwuspadowym. Ta część bramy, podobnie jak główna bryła, pełniła funkcje obronne i kontrolne.

Dodatkowo, w 2003 roku, podczas restauracji bramy, dodano wizerunek Matki Bożej Królowej Pokoju, dzieło wykonane techniką szklanej mozaiki w jednej z rzymskich pracowni, podarowany Olsztynowi przez Jana Pawła II. Na murach Bramy umieszczono również spiżową głowę papieża, poświęconą w I rocznicę jego śmierci, co nadaje temu miejscu szczególny wymiar duchowy.

Znaleziska archeologiczne

Archeolodzy dokonali wielu interesujących odkryć wokół Wysokiej Bramy. W 2012 roku odkryto rondelę, czyli element fortyfikacji, który powstał najprawdopodobniej po drugiej lokacji miasta, czyli po 1378 roku. To rzadko spotykany obiekt, który służył do obrony i ostrzeliwania wroga. Podczas wykopalisk znaleziono również około 40 monet z XIV i XV wieku oraz około 120 kul armatnich. Dodatkowo, w trakcie prac odsłonięto relikty murów obronnych oraz umacniającej ją budowli przedbramia.

Podsumowanie

Wysoka Brama to z pewnością jeden z symboli Olsztyna. Wykonana z czerwonej cegły budowla jest znaną atrakcją turystyczną miasta. Wysoką bramę wielokrotnie remontowano i zmieniano jej przeznaczenie. Budowlę wzniesiono w XIV wieku w celach obronnych, jednak w swojej historii była budynkiem aresztu, zbrojownią a nawet kursowały przez nią tramwaje. W budowli urzędowały straż pożarna i policja. Liczne przebudowy zmieniały także jej wygląd. W 1858 podczas remontu przebudowano zwieńczenie bramy i dodano sterczynowe szczyty z ostrołukowymi blendami.

To jeden z najbardziej charakterystycznych zabytków Olsztyna także ze względu na ciekawą historię. W jej murach więziony był Wojciech Kętrzyński, oskarżony o przemyt broni dla powstańców styczniowych.