Kanał Mazurski był jednym z największych przedsięwzięć budowlanych Trzeciej Rzeszy. W błędzie są jednak Ci, którzy myślą, że to właśnie hitlerowcy wpadli na ten pomysł jako pierwsi. Poznaj historię kanału mazurskiego.

Pierwsze wzmianki o budowie Kanału Mazurskiego

Architekci Trzeciej Rzeszy nie byli pierwsi. Nie byli nawet drudzy. Pomysł na budowę traktu wodnego łączącego Jeziora Mazurskie z Bałtykiem zrodził się bowiem już w XVII wieku w głowach Braci Polskich, którzy osiedlili się na ziemiach ówczesnych Prus Książęcych. To Samuel Suchodolski jako pierwszy opracował plan połączenia Jeziora Śniardwy z Niegocinem i dalej z Pregołą.

Do czynów przeszedł Fryderyk Wilhelm, który marzył o połączeniu Wielkich Jezior. Prace te rozpoczął w 1681 roku. Jego plan o połączenie jezior z Morzem Bałtyckim rozszerzył z kolei Król Fryderyk Hohenzolern w roku 1703. Finalnie Wielka Pętla powstała w 1765 roku poprzez połączenie jezior Mamry, Tałty, Bełdany i Nidzkie. Dokonał tego Johann von Domhardy.

Hitlerowców wyprzedzili również Prusacy, którzy plan połączenia jezior z morzem opracowali najpierw w latach 1849-1862, następnie 1874, by dopiero w 1890-1898 podjęto pierwszą próbę realizacji projektu. Utknęła ona jednak w miejscu ze względu na liczne protesty mieszkańców doliny Pregoły obawiających się większego ryzyka powodziowego. Finalny projekt został przyjęty dopiero 1907 roku, a jego realizacja, jak wiemy z historii najnowszej, również nie zakończyła się sukcesem. Choć zaszła naprawdę daleko!

Historia budowy – Kanał Mazurski

Budowa rozpoczęła się w 1911 roku. Prace trwały zaledwie trzy lata, kiedy to zostały przerwane przez wybuch I Wojny Światowej. Wznowiono je dopiero w roku 1934 i prowadzono je stale do roku 1940, po czym ponownie je przerwano. Przewidywano wznowienie prac i dokończenie ambitnego projektu, o czym świadczył pozostawiony jeszcze przez jakiś czas ciężki sprzęt.

Do prac jednak nie powrócono ze względu na wybuch kolejnej wojny. Tym razem II Wojny Światowej. Po niej z kolei władze PRL porzuciły plan, całkowicie uznając, że inwestycja jest nieopłacalna.

Rola kanału Mazurskiego

W zamyśle twórców kanał miał łączyć dzisiejszą Pętle Wielkich Jeziora Mazurskich z Morzem Bałtyckim, dając szansę na zrównanie różnic w poziomie społeczno-gospodarczych istniejących wówczas pomiędzy północnymi a południowymi Prusami Wschodnimi. Szlak wodny miał ułatwić nie tylko komunikację, ale również, a nawet przede wszystkim, transport towarów.

Charakterystyka Kanału

Kanał Mazurski zaczyna się w Mamerkach w okolicach Kwatery Głównej Niemieckich Wojsk Lądowych (OKH), a kończy, wpadając do Pregoły. W sumie liczy sobie 51 kilometrów, w tym 22 kilometry po stronie Polskiej. Jeśli doliczyć do tego długość rzek Pregoły i Łyny, droga wodna liczy sobie aż 170 km.

Kanał nie należy do głębokich, ponieważ w najgłębszym miejscu osiąga zaledwie 3 metry głębokości. Maksymalna szerokość drogi wodnej to 25 metrów. Projekt Kanału Mazurskiego przewidywał przepływ statków o wyporności do 250 ton i zanurzeniu nie większym niż 1,5 m.

W jego biegu planowano budowę 10 śluz. Pięć po stronie rosyjskiej, pięć po stronie polskiej. Te po południowej stronie granicy to: Leśniewo Górne, Leśniewo Dolne, Bajory, Długopol oraz Guja. Tylko ta ostatnia została ukończona i służy do dziś. Śluzy niwelują 111-metrową różnicę pomiędzy lustrami wody Jeziora Mamry oraz rzeki Łyny. Śluzy otwierane były ręcznie, za pomocą znajdujących się w ich wieżach mechanizmów.

Na trasie kanały zbudowano również 28 mostów drogowych i 5 kolejowych.