Czy w Polsce na wolności można spotkać dzikie konie? Owszem! I to te pierwotne, wywodzące się bezpośrednio od wymarłych tarpanów. Niegdyś koniki polskie spotkać można było w wielu miejscach wschodniej Europy. Zamieszkiwały wschodnią część polski, Litwę oraz Prusy Wschodnie. Gdzie dziś można stanąć oko w oko z tym niezwykłym zwierzęciem? Na przykład w jednym z najbardziej niezwykłych miejsc. a więc na Mazurach!

Konik polski – jego historia

Przodkiem koników polskich był tarpan, wymarły już na wolności gatunek dzikiego konia, który mieszkał na europejskich terenach leśnych. W większości miejsc tarpany na wolności spotykane były do XVIII wieku, najdłużej przetrwały na Litwie, do 1780 roku. Ostatnie sztuki odłowiono i umieszczono w zwierzyńcu hrabiów Zamojskich koło Biłgoraja. To był koniec tych koni w stanie wolnym. Na początku XIX wieku wszystkie osobniki wyłapano i przekazano okolicznym chłopom.

Właściwe koniki polskie

Nazwa „konik polski” została zaproponowana przez Profesora Tadeusza Vetulaniego. Na podstawie przeprowadzonym badań uznał on, że spośród tarpanów wyodrębniła się odmiana leśna, którą w XVIII wieku spotkać można było na terenie Polski. W kolejnych latach próbowano prowadzić hodowlę tych zwierząt. W 1923 roku próby te podjęto w Państwowej Stadninie Koni w Janowie Podlaskim, a pięć lat później w stajni Folwarku Dworzyszcze.

Odtwarzanie rasy

Od 1936 roku zaczęto odtwarzać rasę w Puszczy Białowieskiej. W hodowli użyto koni z Biłgoraja. W 1939 roku w stadzie znajdowało się 40 koni. Przed wybuchem II wojny światowej hodowle koników polskich powstały także w innych miejscach, między innymi w Łuce, Wacyniu pod Radomiem czy w Deraźnem na Wołyniu.

Podczas II Wojny Światowej część koni z Puszczy Białowieskiej zostało skradzionych i wywiezionych na teren Rzeszy, reszta zaginęła. Po zakończeniu działań wojennych ponownie rozpoczęto odbudowę hodowli. W 1949 roku wszystkie ocalałe sztuki dostarczono do stadniny w Popielnie. Sześć lat później, w 1955 roku stadninę w Popielnie przejęła Polska Akademia Nauk, która do dziś zajmuje się hodowlą tych zwierząt.

W latach 80-90 powstawały nowe miejsca hodowli rezerwatowej, na przykład w Roztoczańskim Parku Narodowym w Zwierzyńcu, w Zielonym Ostrowie na terenie rezerwatu „Siedem Wysp” k. Węgorzewa, w Biebrzańskim Parku Narodowym.

Jak rozpoznać te wyjątkowo wytrzymałe zwierzęta?

Konikowi polskiemu wiele zostało po jego dzikich przodkach tarpanach. Jest wytrzymały, odporny na trudne warunki atmosferyczne i choroby. Ma niewielkie wymagania wobec żywienia i żyje długo, nawet 30 lat. Wysokość w głębie dorosłych koni to 130-140 cm, a przeciętna waga wynosi 300-400 kg. Rasa ta nie należy więc do największych. Niewielkie koniki są jednak umięśnione, o krępej budowie ciała. Posiadają myszate umaszczenie, z ciemną pręgą biegnącą po grzbiecie. Również grzywa jest czarna i gęsta.

Cechy rasy były doceniane wśród ludzi, dlatego wykorzystywano je do pracy. Koniki używano w transporcie, w roli, a także jako konie wierzchowe w jeździectwie rekreacyjnym.

Gdzie spotkamy koniki polskie?

Hodowle w warunkach stajennych znajdują się w Popielnie, Stadninie Koni Racot, Stadzie Ogierów Sieraków, Stadninie Koni Dobrzyniewo oraz Państwowej Stadninie Koni w Jeżewicach.

Konie te w kilku miejscach Polski hodowane są także w warunkach najbardziej zbliżonych do ich naturalnego środowiska. Główne miejsca to Stacja Badawcza PAN w Popielnie, Roztoczański Park Narodowy, Biebrzański Park Narodowy oraz Stacja Doświadczalna w Stobnicy.

Hodowlę koników polskich rozpoczęto również w Bieszczadach. W przyszłości planowane jest wypuszczenie stada na wolność.

Stacja badawcza PAN w Popielnie

Początki stacji badawczej w Popielnie sięgają 1949 roku. Obiekt jest najstarszym miejscem w Polsce, gdzie te niezwykle wytrzymałe zwierzęta żyją.

W 1955 roku w pozostałościach po dawnym zespole dworskim utworzono Zakład Doświadczalny Instytutu Genetyki i Hodowli Zwierząt Państwowej Akademii Nauk. Wtedy obiekt zajmował 218 ha.

Dopiero w 1962 roku do dyspozycji stacji oddano niemal cały półwysep Popieliński, który otaczają jeziora Śniardwy, Mikołajskie, Bełdany i Warnołty. Stało się tak, kiedy do dyspozycji ośrodka badawczego oddano leśnictwo Kończewo. Następnie utworzono tam Rezerwat Konika Polskiego.

Co ciekawe Popielno do połowy lat 60 liczyło zaledwie kilkunastu mieszkańców, jednak dzięki temu, że utworzono tam ośrodek badawczy oraz rezerwat dzikich koni już 1978 roku w miejscowości mieszkało 178 osób, w 1987 roku 203 a w 2006 roku liczba ludności spadła do 180 osób.

Od początku 2016 roku stację przejął Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności, którego właścicielem jest Państwowa Akademia Nauk w Olsztynie i od tej chwili stała się Stacją Badawczą z działającym na jej terenie Zakładem Ochrony Bioróżnorodności.

Stacja badawcza zajmuje się hodowlą koników polskich, bydła rasy polskiej czerwonej (krowy PC), krzyżówki krów NCB, jelenia oraz bobrów.

W stacji badawczej część koników żyje w warunkach stajennych. Pozostałe swobodnie poruszają się po terenie, dzięki czemu istnieje duża szansa, że staniesz oko w oko z półdzikim koniem. Bramy stoją otworem, zwiedzający mogą wejść na teren rezerwatu pieszo, może też tędy przejechać samochód. Jak to się dzieje, że konie nie wychodzą? Przy bramie, nad płytkim wykopem leżą stalowe rury, przez które konie nie potrafią się przedostać. Chodząc po rezerwacie natknąć się można na wolno poruszające się osobniki. Konie nie boją się ludzi, podchodzą dość blisko. Nie można ich oczywiście karmić.

Gdzie w Polsce można zobaczyć koniki polskie?

Na Mazurach rasę, którą cechuje charakterystyczny, pierwotny typ odwiedzisz w Popielnie. W Polsce jest jednak więcej miejsc, w których żyją te wyjątkowe zwierzęta.

Roztoczański Park Narodowy

Roztoczański Park Narodowy to jedno z najbardziej niezwykłych miejsc na mapie Polski. Znajduje się w województwie lubelskim. Koniki przebywają tutaj od 1982 roku, kiedy to lokalizacja przyjęła nazwę „Ostoja”.

Na początku liczba klaczy nie była wielka i liczyła tylko 4 osobniki. Wraz z nimi zamieszkał jeden ogier o imieniu Mohacz.

Ten rezerwat dzikich koni obejmuje dziś 180 hektarów łąk, lasów oraz dolinę rzeki Świerszcz. Zaliczają się do niego także trawiaste groble stawów „Echo”.

Dziś w hodowli przebywać mogą dzikie konie w liczbie 40 osobników.

Biebrzański Park Narodowy

Kolejnym miejsce, gdzie spotkany te dzikie konie, a właściwie Koniki Polskie jest Biebrzański Park Narodowy w województwie podlaskim.

Utworzono tu w 2004 roku Ośrodek Hodowli Zachowawczej Konika Polskiego. Ci potomkowie wymarłych tarpanów żyją w rezerwatowym systemie utrzymania. Co oznacza, że klacze i ogiery mogą swobodnie poruszać się po terenie rezerwatu.

Podporządkowane są naturalnym cyklom przyrody, poszukują pokarmu i decydują o miejscu pobytu. Ingerencja człowieka jest minimalna, dlatego też dla odwiedzających to miejsce turystów często wizyta kończy się rozczarowaniem.

Potomkowie wymarłych tarpanów, a więc określając je właściwie, Koniki Polskie żyją na ternie 200 hektarów wśród zbiorowisk roślinnych, lasów oraz 40 ha terenów nieleśnych.